ابزار هدایت به بالای صفحه

 1.    بادگیر

2.    آتشدان؛ محل قرارگیری تنباکو و ذغال گداخته.

3.    تنه یا میانه که می‌تواند فلزی باشد یااز چوب ساخته‌شود.

4.    میلاب

5.    نی پیچ یا شلنگ

6.    کوزه (یا قُلک) که منبع آب است و می‌تواند به اشکال مختلف باشد از جمله به شکل نارگیل، یا به شکل ساده. جنس آن نیز می‌تواند فلز، سفال، شیشه یا کریستال و یا برنج باشد.

پیشینه قلیان درایران:

بنا بر دانشنامه ایرانیکا، تاریخ دقیق اولین استفاده از قلیان در ایران مشخص نیست. با این حال بنا به نوشته سیریل الگود (اگر چه وی مأخذ خود را ذکر نکرده‌است) «اولین بار ابوالفتح گیلانی (متوفی ۱۵۸۸) پزشک ایرانی دربار اکبر اول، سلطان مغول هند بود که دود تنباکو را از یک ظرف آب عبور داد تا آن را خالص‌تر و سرد نماید و از این طریق قلیان که در شبه قاره به حقّه معروف است را ابداع نمود.» در عین حال یک رباعی از اهلی شیرازی (متوفی ۱۵۳۵) به استفاده از قلیان اشاره می‌نماید و از اینرو پیشینه استفاده از قلیان را می‌توان به حداقل به دوران شاه طهماسب یکم صفوی بازگرداند و روایت ابوالفتح گیلانی را می‌توان شاهدی بر معرفی قلیان، که در ایران مورد استفاده بوده‌است، در شبه قاره هند دانست.

اولین تصویری که از قلیان به وسیله هنرمندان ایرانی کشیده شده، احتمالاً تصویر نشمی کماندار کار رضا عباسی، نقاش مشهور دربار شاه عباس بزرگ است، که تا اواخر نیمه اول قرن یازدهم هجری زنده بوده‌است.

سیاحان اروپایی که به ایران سفر کرده‌اند از جمله تاورنیه که در دوران صفویه به ایران آمد به قلیان و کشیدن تنباکو در ایران اشاره کرده‌اند. از جمله وی نوشته‌است که «ایرانیان تنباکو را با دستگاهی کاملاً اختصاصی می‌کشند. در کوزه گلی دهان گشادی به قطر سه انگشت، تنه قلیانی از چوب یا نقره که سوراخی در وسط دارد قرار می‌دهند، و بر سر آن مقدار تنباکوی نم‌دار با کمی آتش می‌گذارند، و در زیر قلیان سوراخ ممتدی است که، در حالی که نفس را بالا می‌کشند، دود تنباکو با شدت از امتداد سوراخ پایین آمده و داخل آب که به رنگهای مختلف می آمی‌زد داخل می‌شود. این کوزه مرتباً تا نصفه آب دارد. دود که در آب است به سطح می‌آید و هنگامیکه نفس را بالا می‌کشند، از نی قلیان دود به دهان وارد می‌شود. به واسطه آبی که به قلیان می‌ریزند دود تنباکو تصفیه می‌شود و کمتر ضرر می‌رساند. والا با این همه قلیان که می‌کشند، مقاومت برای آنها غیر ممکن است. ایرانیان زن و مرد، به طوری از جوانی عادت به کشیدن تنباکو کرده‌اند، که کاسبی که باید روزی پنج شاهی خرج کند، سه شاهی آن را به مصرف تنباکو می‌رسانند. می‌گویند اگر تنباکو نمی‌داشتیم چطور ممکن بود کیف و دماغ داشته باشیم.»

اولئاریوس نیز که در سال ۱۰۴۶ در ایران بوده می‌نویسد که «چندین گونه ظرف قلیان در ایران ساخته می‌شد. شیشه‌ای، کوزه‌ای، از جوز هندی (نارگیله)، کدوئی که تا نیمه آب می‌شد و گاهی در آن عطر می‌ریختند».

شاردن، دیگر سیاح دوران صفوی، در سفرنامه خود می‌نویسد که، شاه عباس بسیار کوشید تا از استعمال قلیان در بین مردم جلوگیری کند. برای این کار، روزی در مجلسی رسمی دستور داد که به جای تنباکو قلیان مهمانان را با پهن چاق کنند، و سپس در حالیکه آنان مشغول کشیدن قلیان خود بودند گفت که، این تنباکو را که وزیر همدان برای من فرستاده‌است و ادعا می‌کند که بهترین تنباکوی دنیاست، چگونه است؟ آنان همگی از این تنباکو تعریف کردند. آنگاه شاه خطاب به آنان گفت «مرده شوی چیزی را ببرد که نمی‌توان آن را از پهن تشخیص داد». سرانجام کار مخالفت شاه عباس بزرگ با تنباکو به تحریم آن کشید، و هنگامیکه در گرجستان متوجه شد، سربازان او پول خود را صرف کشیدن تنباکو و توتون می‌کنند آن را ممنوع ساخت، و تجاری را که توتون و تنباکو به اردوی او آورده بودند با تنباکوی خود یک جا سوختند، و سربازانی که مرتکب کشیدن توتون و تنباکو می‌شدند بینی و لبانشان را می‌بریدند.

قلیان در دوران قاجار بخشی از ضرورتهای زندگی بود. اشراف و بزرگان در خانه‌های خود انواع قلیان نهگداری می‌کردند که بعضی از آنها جواهرکاری شده بودند. واقعه قیام تنباکو در دوران قاجار و در نتیجه فتوایی توسط میرزا حسن شیرازی مبنی بر تحریم مصرف و فروش تنباکو رخ داد.

و اما مضرات قلیان:

قلیان اثراتی 1000 برابر بیش تر از سیگار دارد و از عمر انسان بسیار میکاهد و اورا دچار انواع بیماری هایقلبی و تنفسی میکند.

دكتر روزبه نقشين، دبير انجمن متخصصان ريه تاكيد كرد:

"كشيدن قليان حجم تنفسي بدن را كاهش داده و مواد سمي ناشي از نوع توتون و تنباكوي قليان، سلامت افراد را با خطر روبرو مي ‌كند."

او با انتقاد از رواج استفاده از اسانس در تركيب تنباكوها گفت: "اين تركيب به ‌علت حرارت زياد، موادي را وارد بدن مي‌ كند كه عوارض ناگواري براي انسان به ‌دنبال دارد."

دبير اجرايي ششمين كنگره ی سراسري بيماري‌هاي ريه، قليان را اعتيادآور دانست و گفت:

"كشيدن يك يا دو بار قليان در روز، فرد استفاده‌ كننده را دچار اعتياد مي ‌كند، در حالي ‌كه تصور غلط جامعه اين است كه دود حاصل از قليان از آب رد مي‌ شود و مواد سمي آن از بين مي‌ رود."

دود به همراه رطوبت

دكتر ايرج خسرو‌نيا،‌ رئيس انجمن پزشكان داخلي ايران، با اشاره به اينكه دود قليان همان مضرات سيگار را دارد، در مورد ساير عوارض كشيدن قليان مي‌ گويد: 

"به دليل مرطوب بودن راه‌هاي هوايي و مجراي خروج دود، قليان مي ‌تواند عامل مهمي جهت رشد ميكروب ها و قارچ ها باشد.

تحقيقات اخير نشان داده‌اند كه كشت مواد داخل لوله ی قليان حاوي صدها نوع قارچ و ميكروب بوده و اين ميكروب‌ها و قارچ ها به راحتي توسط دود، وارد دستگاه تنفس شده و ايجاد عفونت هاي مزمن مي‌ كند.

در ابتدا شخص متوجه بيماري خود نمي ‌شود، ولي سال هاي بعد به دليل نفوذ اين قارچ ها و ميكروب ها در لايه‌هاي مختلف ريه، بیماری هایی مثل برونشيت،‌ برونشكتازي،‌ آمفيزم ريه و در نهايت آسم ایجاد می شود. اين در حالي است كه شخص هنگامی به بيماري خود پي مي ‌برد كه متأسفانه چاره‌اي جز تحمل بيماري تا آخر عمر نخواهد داشت."

دكتر خسرونيا با اشاره به اینكه شخص مبتلا به بيماري‌هاي مختلف ريه اگر به استعمال دخانيات و كشيدن قليان ادامه بدهد بدون شك مبتلا به سرطان ريه و دستگاه تنفسي خواهد شد، اضافه مي ‌كند:"متأسفانه به اكثر تنباكو‌هايي كه در سال هاي اخير به بازار آمده اسانس‌هايي اضافه مي‌ شود كه اين اسانس ها علاوه بر تحريك دستگاه تنفس موجب حساسيت و آلرژي مي‌ گردد، بنابراين علاوه بر بيماري‌هاي ذكر شده، رينيت آلرژيك و سرفه‌هاي مزمن همراه با خلط را براي فرد به همراه دارد."

دود قلیان بیشتر از سیگار است

بنا به اعتقاد كارشناسان مصرف يک نخ سيگار بين 500 سی‌سی تا يک ليتر دود توليد می‌ کند، اما استفاده ی يک بار از قليان 10 تا 20 ليتر دود توليد خواهد کرد. مدت زمان استعمال سيگار معمولاً 10 دقيقه است، اما قليان با وجود دفعات کمتر استفاده در مقايسه با سيگار، در هر بار مصرف برای 40 تا 60 دقيقه استفاده می ‌شود. به اين ترتيب اثرات مضر قليان، كمتر از سيگار نيست، اما در فرهنگ جامعه ی ما به اين حقيقت علمي توجهي نمي ‌شود.

دكتر خسرونيا با اشاره به اينكه حتي ديده شده والدين براي خنديدن و سرگرمي، ني قليان را به دهان افراد زير 5 سال هم گذاشته و آنها را وادار به قليان كشيدن مي ‌كنند، مي‌ گويد: "رسانه‌ها بايد آگاهي لازم را به مردم بدهند تا مردم لااقل از استعمال قليان در مكان‌هاي عمومي و منازل، به خصوص اماكني كه به فضاي آزاد راه ندارند، خودداري كنند."

نظر شما را به خطرات سیگار جلب میکنیم کافی است ضررات سیگار را 100 برابر کنید تا ضرر قلیان به دست آید:

 بر اساس نتایج مطالعات کمیته کشوری مبارزه با استعمال سیگار وزارت بهداشت،کشیدن سیگار در روز به آندازه 3 تا 4 عکس قفسه سینه،پرتو وارد بدن فرد سیگاری میشود.دود سیگار ماده ای به نام"رادیواکتیو پلونیوم 210"دارد که با تحت تاثیر قرار دادن فرصت تحریک تخمک و اسپرم،سبب بوز نا باروری در زنان و مردان سیگاری میشود.تاثیر سیگار در باروری،اثبات شده و تحقیقات جدید نیز صحت آن را تایید کرده است.

بسیاری بر این باورند که فیلتر موجود در قلیان دود ناشی از مواد سمی را میگیرد،اما کافی است یک حوله پارچه ای را بین دهان و سر لوله قلیان قرار دهند تا ببینند چه سمی وارد بدن خود میکند.

برخی دیگر باور دارند که قلیان های با طعم میوه ضرر ندارند اما باید بدانند که دستگاه تنفسی با فهمیدن این که دود وارد آن میشود شروع میکند به مقابله با آن و اثر سمی آنرا بسیار کم کاهش میدهد،ولی این دود با طعم های میوه قدرت تشخیص دستگاه تنفسی را میگیرد و دیگر دستگاه تنفس به دود سمی واکنش نشان نمیدهد و در نتیجه ضرر آن افزایش میابد.

اما موضوع مهم بعد از سلامتی:همه ما این را قبول داریم که سیگار و قلیان مضر است حتی افراد سیگاری.ما با این که میدانیم این محصولات برای ما مضر است باز این ها را استعمال میکنیم به این عمل ضرر به نفس میگویند که یک گناه بسیار بزرگ است و برای آن مجازاتیمعین شده است.

امیدواریم با نوشتن این مقاله جمع بندی ضررات این محصول را به شمانشان داده باشیم.

منابع:

ویکی پدیا

تبیان

کتاب بخوانید و سالم بمانید"عابدین قبولی"

forum.6r63h.com فروم عربی زبان